“การเล่น” เป็นงานอย่างหนึ่งของเด็กทุกคน และมีความสำคัญต่อการส่งเสริมพัฒนาการให้เหมาะสมกับเด็กในแต่ละวัย อีกทั้งยังส่งเสริมให้เด็กมีจินตนาการ และมีปฏิสัมพันธ์ในสังคมอย่างเหมาะสม ซึ่งหากผู้ปกครองร่วมเล่นกับเด็กด้วยจะยิ่งเพิ่มความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างกัน และถือเป็นช่วงเวลาที่มีคุณภาพของเด็กและครอบครัวอีกด้วย
การเล่นที่เหมาะสมกับพัฒนาการของเด็กในแต่ละวัย
อายุ | พัฒนาการด้านสังคม | ตัวอย่างการเล่น |
0 - 6 เดือน |
- สร้างสายสัมพันธ์กับผู้เลี้ยง - ยิ้มให้ผู้เลี้ยง - ทำเสียง อือ อา โต้ตอบกับผู้เลี้ยง - เริ่มรับรู้และสนใจเด็กคนอื่น |
- สบตา ยิ้ม พูดหรือร้องเพลงเป็นจังหวะด้วยเสียงสูงๆต่ำๆ - อุ้มเด็กไว้กับอก พร้อมกับโยกตัวช้าๆตามจังหวะเพลง - จับแขนหรือขาเด็กอย่างนุ่มนวล เพื่อขยับตามจังหวะ - อ่านหนังสือภาพปกแข็ง โดยใช้เสียงที่สนุกสนาน |
6 – 12 เดือน |
- เริ่มสนใจเด็กคนอื่นที่มาเล่นด้วย - แสดงความรู้สึกตนเองและ ตอบสนองต่อความรู้สึกของเพื่อน - เริ่มมีความสนใจร่วมเล่นกับผู้อื่น - หันหาเสียงเมื่อถูกเรียกชื่อ |
- เล่น ตบมือ ส่งจูบ บ๊ายบาย จ๊ะเอ๋ - อ่านนิทานเกี่ยวกับสิ่งที่พบในชีวิตประจำวัน - พูดคุยกับเด็ก พร้อมกับชี้ชวนให้เด็กดูสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัว - ใช้ของเล่นที่มีปุ่มกดแล้วมีเสียง เช่น กล่องดนตรี โทรศัพท์ |
12 – 24 เดือน |
- มีปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนยาวนานมากขึ้น และมีความซับซ้อนมากขึ้นด้วย - นั่งเล่นข้างเพื่อน โดนเล่นของเล่นชนิดเดียวกัน - รับรู้ตนเองมากขึ้น เช่น รู้ว่าตนเองคือคนในกระจก รวมทั้งแสดงความเห็นใจผู้อื่น - ชี้บอกความต้องการของตนเอง และชี้ชวนให้ผู้อื่นมองตามสิ่งที่ตนเองสนใจ - นำของเล่นมาชวนเล่น และเล่นสมมุติง่ายๆ |
- เล่นเกมซ่อนหาของเล่น - เล่นบทบาทสมมุติง่ายๆ เช่น ป้อนข้าว อาบน้ำแต่งตัวตุ๊กตา - ร้องเพลง หรือเล่นเกมที่เนื้อร้องมีเสียงสัมผัสสระหรืออักษร - อ่านนิทานให้ฟัง - ประดิษฐ์สมุดภาพครอบครัว - ช่วยงานหรือเล่นเลียนแบบงานง่ายๆ เช่น ทำความสะอาด ทำอาหาร - สำรวจสิ่งแวดล้อมที่เป็นธรรมชาติรอบๆบ้าน |
3 ปี |
- ร่วมเล่นกับผู้อื่นตามกติกา ผลัดกันเล่น และมีเป้าหมายร่วมกัน - เล่นสมมุติที่มีความแฟนซี และจินตนาการ - การเล่นบทบาทสมมุติมีความซับซ้อน สามารถใช้อุปการณ์คล้ายของ จริงน้อยลงเพื่อแทนสิ่งนั้น |
- ให้ร่วมเล่นกับเพื่อนๆ เพื่อเรียนรู้ที่จะรับฟังผู้อื่น ผลัดกันเล่น และรู้จักการแบ่งปัน - ส่งเสริมการใช้ภาษาผ่านการทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น อ่านหนังสือ งานศิลปะ การทดลองง่ายๆทางวิทยาศาสตร์ - ส่งเสริมความเชื่อมั่นในตนเอง โดยปล่อยให้ถอดเสื้อผ้าและแต่งตัวเอง - ส่งเสริมกิจกรรมที่มีการเรียนรู้ตัวอักษร การเขียน และการนับคำนวณ |
4 ปี |
- ร่วมเล่นกับเพื่อนกลุ่มใหญ่มากขึ้น - เข้าใจและคาดเดาความคิดผู้อื่น - แยกระหว่างความจริงและจิตนาการได้ - เล่นบทบาทสมมุติเป็นเรื่องราวที่มีความซับซ้อน และมีจินตนาการมากยิ่งขึ้น |
- ส่งเสริมการเล่นสมมุติที่แสดงออกถึงจินตนาการของเด็ก - พาออกไปเล่นในสนามเด็กเล่น หรือสนามในหมู่บ้าน - ส่งเสริมการเล่นที่มีการจัดกลุ่ม เช่น จัดตามสี ขนาด รูปร่าง - ส่งเสริมให้เล่าเรื่องถึงสิ่งต่างๆที่เด็กมีส่วนร่วม โดยอาจให้วาดรูปเพื่อประกอบการเล่าเรื่องด้วย |
5 ปี |
- เรียนรู้ทักษะทางสังคมต่างๆตามแบบผู้ใหญ่ - การเล่นมีจินตนาการมากขึ้น และชอบที่จะแต่งกายแสดงออกถึงจินตนาการนั้นๆ |
- เล่นบทบาทสมมุติที่มีการใช้วัสดุต่างๆมาประยุกต์ เพื่อใช้เป็นเครื่องแต่งกายตามบทบาทที่จินตนาการ - เล่นเกมกระดาน - ให้ช่วยงานบ้านต่างๆ เช่น ช่วยทำอาหาร รดน้ำต้นไม้ - สงเสริมการอ่านหนังสือ เล่นดนตรี เกมกีฬาง่ายๆ |
การเล่นที่เหมาะสมสำหรับเด็กพิเศษ
การเล่นมีความจำเป็นสำหรับเด็กทุกคน รวมทั้งเด็กที่มีข้อจำกัดทางพัฒนาการบางประการเช่นกัน ซึ่งหากเข้าใจข้อจำกัดเหล่านั้น และช่วยจัดการเล่นที่เหมาะสมกับเด็กแต่ละกลุ่ม จะทำให้การเล่นกับเด็กเหล่านี้เป็นการช่วยสร้างโอกาสให้เด็กอยู่ในสังคมได้อย่างปกติสุข และมีปฏิสัมพันธ์ในสังคมทัดเทียมกับเด็กปกติอื่นๆได้
กลุ่มเด็กพิเศษ | ลักษณะที่แตกต่างจากเด็กปกติ | คำแนะนำในการเล่นที่เหมาะสม |
พิการทางสายตา |
- มักเล่นลำพังคนเดียว - ขาดจินตนาการในการเล่น - ขาดความหลากหลาย และความยืดหยุ่นในการเล่น - ไม่สามารถรับทราบสถานที่เล่น ผู้ร่วมเล่น และสิ่งของที่ใช้เล่น ได้อย่างเป็นรูปธรรม |
- วางแผนก่อนการเล่น โดยอธิบายให้เด็กทราบรายละเอียดของสถานที่เล่น เครื่องเล่น กิจกรรมที่จะเล่น รวมทั้งลักษณะของเพื่อนที่มาเล่นด้วย - ให้เวลาแก่เด็กเพื่อสำรวจสิ่งต่างๆที่อยู่รอบตัว - ส่งเสริมการเล่นบทบาทสมมุติ โดยเริ่มจากการใช้วัตถุที่คุ้นเคย และบทบาทในชีวิตประจำวัน หลังจากนั้นจึงเพิ่มบทบาทที่ซับซ้อนและเป็นนามธรรมมากขึ้น - จัดหาวัสดุที่ใช้ในชีวิตประจำวันประกอบการเล่น - จัดสถานที่เล่นให้มีรูปแบบ และพื้นผิวสัมผัสที่หลากหลาย |
พิการทางการได้ยิน |
- มักไม่เข้าร่วมเล่นบทบาทสมมุติ กับเพื่อนๆ - มักไม่ใช้สิ่งอื่นเพื่อใช้เล่นแทน ของจริง |
- จัดหารูปภาพ บัตรคำ เพื่อประกอบการอธิบายกติกาในการเล่น และเพื่อการสื่อสารระหว่างการเล่น - กำหนดภาษาสัญลักษณ์ระหว่างการเล่น - อาจเขียนบันทึกเตือนความจำให้เด็กนำกลับบ้าน เพื่อส่งเสริมให้เด็กใช้ภาษาในการสื่อสาร |
พิการทางสติปัญญา |
- มักสนใจลักษณะภายนอกของ วัตถุที่เล่น มากกว่าวิธีการเล่น หรือประโยชน์ของวัตถุแต่ละชิ้น - มีวิธีการเล่นซ้ำๆ ขาดความหลากหลายในการเล่น |
- สร้างโอกาสให้เด็กมีประสบการณ์ในการเล่นที่หลากหลาย เช่นให้เด็กเล่นกับเด็กที่ปกติอื่นๆ สร้างกิจกรรมการเล่นที่แตกต่างกัน รวมทั้งแสดงวิธีการเล่นสิ่งของต่างๆให้เด็กดูในเบื้องต้น |
ออทิสติก |
- มักนั่งเล่นเพียงลำพัง โดยไม่สนใจเพื่อน - มักเล่นของเล่นซ้ำๆ หมกมุ่นกับ ของเล่นบางอย่าง หรือเล่นเฉพาะชิ้น ส่วนประกอบของวัตถุ - มักไม่เล่นสมมุติ หรือใช้วัตถุเพื่อ เล่นแทนสิ่งหนึ่งสิ่งใดไม่ได้ |
- ส่งเสริมการเล่นกับเพื่อนๆ โดยเน้นการสร้างให้เด็กมีความสนใจสิ่งที่เล่น รวมทั้งสนใจผู้เล่นคนอื่นๆ - ส่งเสริมการเล่นสมมุติ โดยใช้วัตถุต่างๆแทนของเล่น รวมทั้งการเล่นบทบาทสมมุติง่ายๆ เช่น เรื่องราวที่เกี่ยวกับชีวิตประจำวัน โดยใช้คำพูดหรือบทสนทนาเพื่อสื่อสารกับเด็กระหว่างการเล่น |
เอกสารอ้างอิง
1. Keenan T. An introduction to child development. London:SAGE;2002.
2. Gerber R, Wilks T, Erdie-Lalena C.
Developmental milestones 3: social-emotional development.
Pediatrics in review 2011;32(12):533-536.
3. Fergus PH. Children, play, and development. 4th ed. California:SAGE;2010.
4. James EJ, James FC, Wardle F. Play, development, and early education.
United Stage of America:Pearson;2005.
วันจันทร์ที่ 4 พฤศจิกายน 2556 เวลา 13:00 น. —